Cà chua là loại rau quả được trồng với diện tích lớn thứ 2 trong các loại rau và được tiêu thụ nhiều nhất trên thế giới. Giá trị dinh dưỡng của quả cà chua có khá cao, kết quả phân tích cho thấy: trong 100g cà chua chín có chứa 2,2mg đường, 8mg canxi, 3,7mg kali, 0,4mg sắt, 0,3mg carotene, 0,1mg vitamin A, 0,1mg vitamin B1, 0,02mg vitamin B2, 21mg vitamin C và 80 KJ (Barbara và cs, 2013). Điểm quý của cà chua là giàu caroten, trong chế biến vitamin C ít hao hụt, có thể được sử dụng dưới dạng ăn tươi, nấu chín hay đã qua chế biến công nghiệp. Từ cà chua, có thể chế biến ra nhiều sản phẩm khác nhau như: cà chua đóng hộp nguyên quả, nước cà chua cô đặc, tương cà chua, mứt cà chua… là các mặt hàng có giá trị xuất khẩu cao, hằng năm giá trị các mặt hàng cà chua xuất khẩu có giá trị đạt 5 tỷ USD.
Tại Việt Nam, cà chua được trồng và tiêu thụ phổ biến. Diện tích cà chua trong những năm gần đây dao động trong khoảng 23 – 25 ngàn ha, ước chừng 40% ở phía Nam với diện tích khoảng 9.000ha, trong đó Lâm Đồng có diện tích lớn nhất khoảng 7000ha/năm. Hiện nay, ở các tỉnh phía Nam, 100% giống cà chua đang được sử dụng là giống cà F1 nhập nội, các giống phổ biến trong sản xuất những năm gần đây là 386, Kim cương đỏ, Anna, Savio, Lahay, trong đó giống Lahay được dùng cho sản xuất trong nhà màng tại Lâm Đồng. Giá giống cà chua đều do các công ty phân phối quyết định và rất cao, trung bình từ 25-40 triệu đồng/kg, tại Lâm Đồng giá giống có lúc lên đến 43 triệu đồng/kg đối với giống cà chua sản xuất ngoài trời, hạt giống cà chua sản xuất trong nhà như Lahay, trung bình từ 1.500 đồng – 4000 đồng/hạt, bên cạnh đó người sản xuất rất bị động trong việc có nguồn giống để tổ chức sản xuất.
Để góp phần bổ sung nguồn giống cà chua có năng suất cao, chất lượng tốt, chủ động được nguồn giống lai tạo trong nước, giảm giá thành hạt giống, ThS. Nguyễn Thế Nhuận, Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam – Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam cùng các đồng nghiệp đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu chọn tạo giống cà chua lai năng suất cao, chất lượng tốt phù hợp các tỉnh phía Nam” nhằm mục tiêu: Chọn tạo được giống cà chua lai F1 trồng ngoài đồng và trong nhà màng có năng suất, chất lượng và tính chống chịu sâu bệnh tương đương giống nhập nội đang trồng phổ biến và thích hợp cho các vùng trồng cà chua chính ở các tỉnh phía Nam
Đề tài được tiếp cận trên cơ sở thực tế sản xuất cà hiện nay của cả nước, nhất là tại vùng sản xuất cà chua Lâm Đồng, phân tích các kết quả đạt được của các công trình nghiên cứu trong nước của Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam, Viện nghiên cứu rau quả, Viện Cây Lương thực Cây thực phẩm.
Để đạt được mục tiêu của đề tài, các nội dung nghiên cứu lai tạo, chọn lọc được tập trung vào: Đánh giá chính xác nguồn vật liệu, chọn lọc dòng thuần, đánh giá đa dạng di truyền, thử khả năng kết hợp chung riêng, đánh giá xác định các tổ hợp lai ưu tú. Các tính trạng được quan tâm là năng suất, chất lượng, khả năng kháng bệnh và khả năng phù hợp với thị trường như các giống hiện trồng phổ biến;
Sau một thời gian thực hiện nghiên cứu, đề tài đã hoàn thành đầy đủ và vượt mức về khối lượng, số lượng và chất lượng các sản phẩm khoa học công nghệ chính so với thuyết minh và hợp đồng trách nhiệm được ký kết giữa cơ quan quản lý và cơ quan chủ trì thực hiện đề tài. Kết quả đạt được bao gồm:
- Sản phẩm dạng I
+ Đề tài đã báo cáo trước Hội đồng khoa học Bộ NN&PTNT công nhận sản xuất thử giống cà chua NT2. Giống cà chua lai NT2 có dạng hình sinh trưởng bán hữu hạn, thời gian sinh trưởng trung bình từ 120-130 ngày, độ cứng quả khá, phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng hiện nay. Kết quả khảo nghiệm cơ bản tại Lâm Đồng, NT2 đạt năng suất trung bình từ 80,43 – 85,05 tấn/ha, tại Quảng Ngãi đạt từ 49,53 – 51,42 tấn/ha và tại TP. Hồ Chí Minh đạt từ 49,79 – 50,12 tấn/ha. NT2 có hàm lượng đường tổng số đạt 2,84-3,23% chất tươi, hàm lượng axit tổng số đạt 0,36- 0,48% chất tươi, hàm lưng vitamin C đạt 14,93-16,5mg/100gam chất tươi, hàm lượng chất khô đạt 5,54 – 6,87% và độ brix đạt trung bình từ 5,0-5,6%.
+ Đề tài cũng đã khảo nghiệm cơ bản và xác định được các giống cà chua NT1 và NT3 là các giống có triển vọng về tiềm năng năng suất, giống NT1 trung bình đạt từ 80-90 tấn/ha, giống NT3 đạt trung bình trên 100 tấn/ha, nhất là sản xuất trong điều kiện nhà màng tại Lâm Đồng.
- Sản phẩm dạng II
+ Đề tài đã nghiên cứu hoàn thiện và được Hội đồng khoa học cấp cơ sở công nhận: 1) Quy trình sản xuất hạt lai cà chua F1 với năng suất hạt lai thu được 80-110kg/ha, độ nảy mầm > 80% (chỉ tiêu đăng ký là 30-35kg/ha); 2) Quy trình sản xuất thâm canh cho giống cà chua F1 mới với năng suất trồng ngoài đồng tại Lâm Đồng đạt từ 73-75 tấn/ha, tại các tỉnh khác đạt từ 50-54 tấn/ha (chỉ tiêu đăng ký tại Lâm Đồng đạt từ 50- 70 tấn/ha, tại các tỉnh khác đạt từ 30-40 tấn/ha).
- Sản phẩm dạng III
+ Đề tài đã công bố được 4 bài báo trên tạp chí khoa học có uy tín trong nước gồm 02 bài trên tạp chí NN&PTNT, Chuyên đề giống cây trồng, vật nuôi Tập 1, Tháng 6,2016 và 01 bài trên Tạp chí Khoa học – Đại học Huế. Tập 108, Số 09,2015, Trang 275-285, 01 bài trên Tạp chí Tạp chí Thông tin KH&CN (STINFO) Thành phố Hồ Chí Minh, số 6/2016;
- Sản phẩm dạng IV
+ Đề tài đã tham gia đào tạo được 01 thạc sĩ và 03 sinh viên tốt nghiệp đại học với các nội dung nghiên cứu của luận văn liên quan đến các nội dung nghiên cứu của đề tài.
Đề tài cũng đã cử 03 cán bộ thực hiện đề tài tham gia khóa huấn luyện tại Trung tâm Nghiên cứu Rau Thế giới về phương pháp lai tạo và chọn lọc giống cà chua F1 trong 7 ngày.
- Về hiệu quả khoa học của đề tài
Đề tài đã giúp nhóm tác giả thực hiện làm chủ được phương pháp làm thuần cà chua bằng phương pháp tự phối nhiều đời, phương pháp lai tạo, đánh giá ưu thế lai, khảo sát, chọn lọc, khảo nghiệm giống cà chua có triển vọng. Làm chủ được quy trình sản xuất hạt lai cà chua đạt trình độ thế giới, với năng suất đạt trên 100kg/ha.
- Về hiệu quả kinh tế – xã hội
Đề tài đã lai tạo được giống cà chua có năng suất cao, trung bình lợi nhuận các mô hình giống cà chua NT2 tại Lâm Đồng đạt 166.435.000 đồng/ha, cao hơn ngoài mô hình khoảng 11%, lợi nhuận mang lại từ mô hình tại Quảng Ngãi đạt 129.738.000 đồng/, tại TP. Hồ Chí Minh đạt 127.738.000 đồng/ha.
Đề tài đã làm chủ được công nghệ sản xuất hạt giống lai cà chua với giá thành khoảng 20 triệu đồng/kg hạt giống, giảm trung bình 50% so với hạt giống cà chua nhập nội đang được bán trên thị trường.
Có thể tìm đọc toàn văn báo cáo kết quả nghiên cứu (Mã số 15140/2016) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.
P.K.L (NASATI)