Nhằm cô lập và xác định cấu trúc các hợp chất từ Cây Ngũ Linh Chỉ (Embelia ribes Burm f., họ Myrisnaceace). Từ đó thử hoạt tính ức chế enzyme α-Glucosidase để tìm kiếm các hoạt chất có khả năng làm hạ đường huyết, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường loại 2, nhóm nghiên cứu do Nguyễn Thị Thanh Mai, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên đứng đầu đã tiến hành nghiên cứu đề tài: “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính ức chế Enzym α-Glucosidase của thân cây ngũ linh chỉ” với các nội dung nghiên cứu bao gồm cô lập các hợp chất từ cây Ngũ Linh Chỉ và xác định cấu trúc các chất và thử hoạt tính ức chế enzyme α-Glucosidase các hợp chất cô lập được.
Từ 5,3 kg mẫu thuân cây Ngũ linh chỉ, nhóm nghiên cứu đã tiến hành trích nóng với MeOH. Lượng cao khô ban đầu thu được là 1000 g cao MeOH. Cao MeOH được hòa tan vào nước, rồi lần lượt lóng với dung môi hexane và EtOAc, thu được hexane (4.7g), EtOAc (200g) và H2O (780g). Bằng phương pháp sắc ký cột, nhóm nghiên cứu chia cao EtOAc thành 6 phân đoạn. Các kết quả thu được sau khi thử hoạt tính ức chế enzym α-Glucosidase từ thân cây Ngũ linh chỉ như sau: cao với IC50 (µg mL-1) =0.9, ở phân đoạn 1 với IC50 (µg mL-1) = 30.5; ở phân đoạn 2 với IC50 (µg mL-1) = 8.8; ở phân đoạn 3 với IC50 (µg mL-1) = 2.7; ở phân đoạn 4 với IC50 (µg mL-1) = 0.3; ở phân đoạn 5 với IC50 (µg mL-1) = 1.0
Từ các phân đoạn 1-4, bằng phương pháp sắc ký và phổ nghiệm chúng tôi đã cô lập và xác định được cấu trúc của 12 hợp chất gồm từ cây Ngũ linh chỉ: embeliphenol A; resorcinol, 5-(8’Z-heptadecenyl)- resorcinol; 1-(3,5=dihydroxyphenyl) nonan-1-one; 1-(3,5- dihydroxyphenyl) heptan-1-one; 3-methoxyl-5-pentylphenol; 5-O-methylrapanone; 5,6-dihydroxy-7-tridecyl-3-[4-tridecyl-3-hydroxy-5-oxo-2 (5H)-furylidene]benzo-2-oxo-3 (2H)-furan; 5-methoxyeupomatenoid-8; eupomatenoid-8; myristicin; 3,4-methynenedioxy-5-methoxy cinnamy alcohol.
Trong đó, hợp chất embeliphenol A là hợp chất có cấu trúc mới, lần đầu tiên được phát hiện trên thế giới. Tất cả những hợp chất (trừ 2 và 9) có hoạt tính ức chế enzyme α-glucosidase mạnh hơn cả chất đối chứng dương acarbose. Kết quả thử hoạt tính được mô tả trong bảng dưới đây:
Từ 7.1 kg mẫu lá cây Ngũ linh chỉ, nhóm nghiên cứu đã tiến hành trích Sohxlet với MeOH. Sau khi đuổi hết dung môi, lượng cao thô ban đầu thu được 530.2 g cao MeOH. Cao MeOH được hòa vào nước, rồi lần lượt lóng với dung môi CHCL3 và EtOH, thu được CHCl3 (400.5g), EtPH (8,1g) và H2O (130.6g). Bằng phương pháp sắc ký cột, nhóm cũng chia được cao CHCl3 thành 5 phân đoạn, thử hoạt tính ức chế enzym α-Glucosidase các mẫu cao của lá Ngũ linh chỉ như sau: Cao CHCl3 với IC50 (µg mL-1) = 27.9; phân đoạn 1 với IC50 (µg mL-1) >100; phân đoạn 2 với IC50 (µg mL-1) = 18.8; phân đoạn 3 với IC50 (µg mL-1) = 3.4; phân đoạn 4 với IC50 (µg mL-1) = 17.7; phân đoạn 5 với IC50 (µg mL-1) >100.
Từ các phân đoạn 1-4, bằng các phương pháp sắc ký và phổ nghiệm nhóm nghiên cứu đã cô lập và xác định được cấu trúc của 15 hợp chất trong đó hợp chất embelamide và 1-(2’-deoxy-α-D-ribopyranosyl)-β-carboline là hợp chất có cấu trúc mới, lần đầu tiên được phát hiện trên thế giới.
Tất cả các chất trên được thử nghiệm hoạt tính ức chế enzym α-glucosidase, kết quả cho thấy hầu hết các hợp chất này đều có hoạt tính ức chế enzym α-Glucosidase mạnh hơn cả chất đối chứng dương acarbose.
Như vậy, nhóm nghiên cứu đã cô lập được 27 hợp chất từ thân và lá cây Ngũ linh chỉ, trong đó có 3 hợp chất có cấu trúc mới, và phát hiện 19/27 hợp chất có hoạt tính ức chế enzym α-Glucosidase với IC50 < 250µM. Đặc biệt, đã xác định được hợp chất quercetin và (-)-epicatechin có hoạt tính mạnh hơn chất đối chứng dương acarbose, một loại thuốc được điều trị bệnh đái tháo đường theo cơ chế ức chế enzym α-Glucosidase từ 70 – 160 lần. Kết quả nghiên cứu này cho thấy có nhiều tiềm năng trong việc chiết xuất các hoạt tính từ nguồn dược liệu Việt Nam để sản xuất các chế phẩm hỗ trợ bệnh nhân bị tiểu đường trong nước.
Có thể tìm đọc toàn văn Báo cáo kết quả nghiên cứu của Đề tài (Mã số 12172-2016) tại Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.
P.T.T (NASATI)