(Tạp chí khám phá) Việc sản xuất và thử nghiệm thành công chế phẩm từ hạt sầu đâu để bọc phân bón góp phần giảm thiễu ô nhiễm môi trường, làm tăng hiệu suất sử dụng phân đạm, tăng thu nhập cho người nông dân.
Sản phẩm do nhóm nghiên cứu của Viện Công nghệ Hóa sinh ứng dụng sản xuất thông qua dự án cấp thành phố “Sản xuất thử nghiệm chế phẩm Limo NI trích từ hạt neem Azadirachta indica A. Juss quy mô 20 kg/ngày để bọc urê nhằm giảm thất thoát đạm”, được Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM nghiệm thu năm 2019.
Giảm thất thoát phân đạm
Ở tuổi 84, GS.TS Trần Kim Qui vẫn miệt mài tìm cách đưa các chế phẩm từ hạt neem (sầu đâu) vào sản xuất nông nghiệp. Ông cho biết, phân đạm, đặc biệt urê là loại phân bón quan trọng nhất được nông dân sử dụng để tăng năng suất cây trồng. Nhưng khi bón vào đất, phân đạm này bị nitrit hóa do cặp vi khuẩn Nitrosomonas sp và Nitrobacter sp, làm thất thoát khoảng 45 – 50% lượng phân đạm. Đồng thời sinh ra chất độc nitrat làm ô nhiễm môi trường đất, nước và cây trồng.
Mặc khác, chu kỳ sinh trưởng của cây trồng thường kéo dài từ 90-100 ngày mà phân đạm chỉ có thể tồn tại trong đất khoảng 15-20 ngày nên cây trồng chỉ sử dụng được khoảng 50-55% lượng đạm bón vào đất, sau đó cây trồng không còn đạm để sử dụng. Vì vậy, người nông dân phải mua một lượng lớn phân đạm, giá ngày càng tăng để bón thêm mà năng suất cây trồng vẫn không cao như mong muốn.
Từ năm 2012-2014, Viện Công nghệ Hóa sinh ứng dụng được Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM giao nhiệm vụ nghiên cứu sản xuất Limo NI trích từ hạt neem Azadirachta indica dùng để giảm thiểu ô nhiễm môi trường đồng thời nâng cao hiệu quả sử dụng phân đạm và thương mại hóa sản phẩm. Đề tài đã ly trích các hoạt chất ARL (Azadirachtin Related Limonoid) trong hạt neem trồng ở Ninh Thuận có tác dụng khống chế vi sinh vật nitrit hóa phân đạm.
Kế thừa kết quả nghiên cứu này, dự án nêu trên tập trung hoàn thiện công nghệ ép dầu neem, chiết xuất các hoạt chất limonoid SNA (salannin, nimbin, azadirachtin) từ hạt neem và xử lý các chất thải vỏ, bã hạt neem làm phân bón; hoàn thiện công nghệ sản xuất các chất phụ gia bao gồm chất làm bền p-aminobenzoic acid (PABA) hấp thu các tia UV nhằm bảo vệ các ARL trong chế phẩm Limo NI và chất gây nhũ sorbitan ester dùng để nhũ hóa chế phẩm Limo NI; điều chế chế phẩm Limo NI và bao phân đạm; thử nghiệm tác dụng của phân đạm bao Limo NI.
Sau khi tách vỏ và nghiền mịn, hạt neem khô được ép lấy dầu bằng máy ép thủy lực
Theo đó, hạt neem khô được tách vỏ và nghiền mịn, sau đó ép lấy dầu bằng máy ép thủy lực. Dầu được tách ra sau khi ép, còn lại xác hạt neem được ép mạnh thành khối cứng, gọi là bánh dầu neem. Từ bánh dầu neem, nhóm nghiên cứu chiết xuất limonoid SNA (gồm salannin, nimbin, azadirachtin).
Từ ba hoạt chất này, nhóm sản xuất chế phẩm Limo NI, gồm 3% limonoid SNA, chất làm bền p-aminobenzoic acid, chất tạo nhũ sorbitan ester.
Để chế phẩm bao được phân đạm, nhóm điều chế chất kết dính rosin từ nhựa cây thông, có thể ngăn chặn các vi khuẩn làm nitrit hóa phân đạm. Qua kiểm thử, chế phẩm đạt các chỉ tiêu về thành phần, chất lượng cũng như độ bền nhiệt và độ bền nhũ theo tiêu chuẩn CIPAC, có tác dụng khống chế các vi sinh vật nitrit hóa phân đạm như các chủng Nitrosomonas sp và Nitrobacter sp trong đất.
Tăng thu nhập cho người nông dân
Các kết quả thử nghiệm trên rau cải ngọt, dưa chuột và lúa đều chứng minh Limo NI bao phân đạm có tác dụng làm giảm lượng nitrat do cây trồng hấp thu và làm tăng năng suất cây trồng.
Thử nghiệm chế phẩm trên cây lúa
Bên cạnh đó, dự án cũng tận dụng được các chất thải vỏ, bã hạt neem từ quy trình ép dầu neem, chiết xuất các hoạt chất ARL để sản xuất phân bón neem. Phân bón neem có khả năng diệt được các loại kiến, mối, tuyến trùng trong đất và khống chế được hoạt động của các chủng vi sinh vật nitrit hóa đạm làm thất thoát khoảng 50% lượng đạm bón vào đất.
Theo GS.TS Trần Kim Qui, cây neem ở 2 tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận hiện đang phát triển tốt, hàng năm có thể cho trên 10.000 tấn trái và hơn 15.000 tấn cành lá để đưa ra sản xuất. Vì vậy dự án này có ý nghĩa khoa học và hiệu quả kinh tế cao trong tình hình hiện nay.
Cây neem ở 2 tỉnh Ninh Thuận và Bình Thuận hiện đang phát triển tốt, hàng năm có thể cho trên 10.000 tấn trái và hơn 15.000 tấn cành lá để đưa ra sản xuất
Việc sản xuất và thử nghiệm thành công chế phẩm Limo NI trích từ hạt neem góp phần giảm thiễu ô nhiễm môi trường, làm tăng hiệu suất sử dụng phân đạm, giảm lượng nitrat, một chất độc có thể gây bệnh ung thư do cây trồng hấp thu. Uớc tính, dự án sẽ giúp nông dân giảm được khoảng 25% chi phí mua phân đạm, tăng thu nhập do năng suất cây trồng tăng khoảng 30-40%, đồng thời giúp Nhà nước tiết kiệm được ngoại tệ do nhập siêu phân đạm như hiện nay.
Giá thành của Limo NI là 54.000 đ/kg, trong khi giá bán của N-Guard (một sản phẩm của Ấn Độ có chất lượng và tác dụng tương đương) là 90.000 đ/kg. Phân bón neem có giá thành phẩm 11.000 đ/kg trong khi giá bán phân neem ở Ấn Độ là 180 USD/bao 50 kg tức khoảng 82.000 đ/kg.
Nhóm dự án kết hợp với Công ty CP Khoa học Công nghệ Hóa Sinh đang triển khai sản xuất chế phẩm Limo NI, đồng thời tìm kiếm nguồn vốn đầu tư hoặc hợp tác đầu tư sản xuất để sớm thương mại hóa sản phẩm Limo NI ra thị trường, góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng, làm tăng hiệu quả kinh tế trong nông nghiệp.