Các nhà khoa học tại Đại học Y Baylor-Hoa Kỳ đang nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho vấn đề toàn cầu về kháng kháng sinh của vi khuẩn, nguyên nhân gây ra gần 1,3 triệu ca tử vong vào năm 2019. Họ đã báo cáo trên tạp chí Science Advances một loại thuốc, trong môi trường nuôi cấy trong phòng thí nghiệm và mô hình động vật, làm giảm đáng kể khả năng phát triển khả năng kháng thuốc kháng sinh của vi khuẩn, điều này có thể kéo dài hiệu quả của thuốc kháng sinh. Loại thuốc có tên dequalinium chloride (DEQ) là bằng chứng về khái niệm thuốc làm chậm quá trình tiến hóa.
Tiến sĩ Susan M. Rosenberg cho biết: “Hầu hết những người bị nhiễm vi khuẩn sẽ khỏi bệnh sau khi hoàn thành điều trị bằng kháng sinh, nhưng cũng có nhiều bệnh nhân suy giảm vì vi khuẩn phát triển đề kháng với kháng sinh, sau đó không còn khả năng tiêu diệt vi khuẩn nữa”.
Trong nghiên cứu này, Susan M. Rosenberg và các đồng nghiệp đã tìm kiếm các loại thuốc có thể ngăn chặn hoặc làm chậm vi khuẩn E. coli phát triển khả năng kháng hai loại kháng sinh khi tiếp xúc với loại kháng sinh thứ ba, ciprofloxacin (cipro), loại kháng sinh được kê đơn nhiều thứ hai ở Hoa Kỳ và một loại kháng sinh có liên quan với tỷ lệ kháng vi khuẩn cao. Kháng thuốc là do đột biến gen mới xảy ra ở vi khuẩn trong quá trình lây nhiễm. Họ nhận thấy thuốc DEQ làm giảm tốc độ hình thành các đột biến mới ở vi khuẩn.
Trước đây phòng thí nghiệm đã chỉ ra rằng nuôi cấy vi khuẩn trong phòng thí nghiệm tiếp xúc với cipro làm tăng tỷ lệ đột biến. Họ đã tìm thấy một “chương trình” đột biến được kích hoạt bởi những phản ứng căng thẳng của vi khuẩn. Phản ứng với căng thẳng là chương trình di truyền hướng dẫn các tế bào tăng cường sản xuất phân tử bảo vệ khi bị căng thẳng, bao gồm cả căng thẳng do nồng độ cipro thấp. Nồng độ thấp xảy ra khi bắt đầu và kết thúc liệu pháp kháng sinh và nếu bỏ lỡ liều.
Phản ứng căng thẳng tương tự cũng làm tăng khả năng tạo đột biến gen. Một số đột biến có thể tạo ra khả năng kháng cipro, trong khi nhiều đột biến khác có thể cho phép kháng lại nhiều loại kháng sinh chưa từng gặp. Một số quá trình tạo đột biến được kích hoạt bởi những phản ứng căng thẳng được gọi là cơ chế đột biến do căng thẳng gây ra.
Vi khuẩn có đột biến kháng kháng sinh sau đó có thể bị nhiễm trùng khi có cipro. Đây là nghiên cứu đầu tiên cho thấy rằng trong các bệnh nhiễm trùng ở động vật được điều trị bằng cipro, vi khuẩn sẽ kích hoạt quá trình biến đổi gen gây ra căng thẳng đã biết. Kháng Cipro xảy ra chủ yếu do vi khuẩn phát triển các đột biến mới, cả trên lâm sàng và trong phòng thí nghiệm, chứ không phải do thu nhận các gen tạo ra khả năng kháng kháng sinh từ những vi khuẩn khác.
Tìm cách ngăn chặn sự phát triển của tình trạng kháng thuốc kháng sinh, nhóm nghiên cứu đã sàng lọc 1.120 loại thuốc được phép sử dụng cho con người về khả năng giảm bớt phản ứng căng thẳng của vi khuẩn tổng thể, mà họ đã chỉ ra sự xuất hiện của các đột biến kháng thuốc. Ngược lại, họ muốn một số loại thuốc “tàng hình” không làm chậm sự sinh sôi nảy nở của vi khuẩn, điều này sẽ mang lại lợi thế tăng trưởng cho bất kỳ vi khuẩn đột biến nào kháng lại chính loại thuốc làm chậm đột biến đó. Đó là, bản thân các loại thuốc không phải là kháng sinh.
Tác giả đầu tiên Yin cho biết: “Chúng tôi nhận thấy rằng DEQ đáp ứng cả hai yêu cầu. Khi sử dụng cùng với cipro, DEQ đã làm giảm sự phát triển của các đột biến gây ra tình trạng kháng thuốc kháng sinh, cả trong môi trường nuôi cấy trong phòng thí nghiệm và trong mô hình nhiễm trùng ở động vật và vi khuẩn không phát triển khả năng kháng DEQ”.
Nghiên cứu sinh Zhai tại phòng thí nghiệm Rosenberg giải thích: “Ngoài ra, chúng tôi đã đạt được hiệu ứng làm chậm đột biến này ở nồng độ DEQ thấp, điều này rất hứa hẹn cho bệnh nhân. Các thử nghiệm lâm sàng trong tương lai là cần thiết để đánh giá khả năng của DEQ trong việc giảm tốc độ kháng kháng sinh của vi khuẩn ở bệnh nhân”.
Đ.T.V (NASATI), theo https://medicalxpress.com/news/2023-06-drug-significantly-bacteria-ability-antibiotic.html, 24/6/2023